هدف از این پایان نامه غرور در قرآن و روایات و بررسی مصادیق آن می باشد.

غرور در اصل از ماده‌ی «غرّ» (بر وزن حرّ) به معنای اثر ظاهری چیزی است و لذا به اثر ظاهر در پیشانی اسب غرّه گفته می‌شود. و همچنین به حالت غفلت نیز اطلاق می‌شود. به این معنا که فرد در ظاهر هوشیار است، اما در حقیقت، بی‌خبر است و به معنی نیرنگ نیز استعمال می‌شود. اینکه گفته‌اند دنیا متاع غرور است، مفهومش این است که غرور، وسیله و ابزاری هم برای فریب دادن خویشتن و هم فریب دادن دیگران است. 

تعریف غرور 

در قرآن، غرور به فتح غین (غَرور) به معنای موجود فریب‌کار و به ضم غین (غُرور) به معنای فریب آمده است، لذا اگر غرور به معنای غفلت و از طرفی به نتیجه‌ی چیزی و تجلی آن گفته شود، کبر نتیجه و معلول غفلت است. بنابراین انسان متکبر یعنی فریب‌خورده‌ای که بواسطه‌ی غفلت، مغرور شده است و در خود احساس فضیلت کاذب می‌نماید. شیطان نیز به همین واسطه از رحمت خدا دور شد، زیرا همین عامل دامنش را گرفت، از این رو شیطان را نیز غرور گویند.  

ماهیت غرور 

از نظر قرآن، تکبر و غرور یک خوی خطرناک درونی است و به پدیده‌های ظاهری آن حتی ساده‌ترینش اشاره شده و از طرز راه رفتن متکبران مغرور، سخن گفته تا به این نکته اشاره کند که غرور در پایین‌ترین سطح نیز مذموم و ناپسند است. بنابراین از نظر قرآن، غرور یک رذیلت اخلاقی است که در انسان باعث بروز رفتارهای خطرناک می‌گردد.
قرآن در آیات فراوانی به مبارزه با کبر و غرور برخاسته و با تعبیرات زنده و روشنی مؤمنان را از آن نهی می‌کند، گاه روی سخن را به پیامبر(ص) کرده، می‌گوید: در روی زمین از روی کبر و غرور، گام بر مدار، چرا که تو نمی‌توانی زمین را بشکافی! و طول قامتت به کوه‌ها نمی‌رسد!

«وَلَا تَمْشِ فِي الْأَرْضِ مَرَحًا ۖ إِنَّكَ لَنْ تَخْرِقَ الْأَرْضَ وَلَنْ تَبْلُغَ الْجِبَالَ طُولًا» 
این آیه، اشاره به این نکته است که افراد متکبر و مغرور غالباً به هنگام راه رفتن پاهای خود را محکم به زمین می‌کوبند تا مردم را از آمد و رفت خویش آگاه سازند، گردن به آسمان می‌کشند تا برتری خود را به پندار خویش بر زمینیان مشخص سازند! ولی قرآن می‌گوید: آیا تو اگر پای خود را به زمین بکوبی هرگز می‌توانی زمین را بشکافی یا ذره ناچیزی هستی بر روی این کره‌ی عظیم خاکی. 

فهرست مطالب

1-2 مفهوم شناسی    1
1-2-1 تعریف لغوی غرور    1
1-2-2 تعریف اصطلاحی غرور    3
1-2-2-1 غرور منفی    3
1-2-2-2 غرور مثبت    5
1-2-3 تعریف لغوی اخلاق    7
1-2-4 تعریف اصطلاحی اخلاق    7
1-3 اصطلاحات مربوط به غرور    9
1-3-1 واژه‌های مرتبط با غرور    9
1-3-1-1 تکبر    10
1-3-1-2 عجب    11
1-3-2 واژه‌های متضاد غرور    11
1-3-2-1 تواضع    11
1-3-2-2 ذلت و خواری نفس    12
1-3-3 تفاوت غرور با عجب و کبر    13
1-3-4 تفاوت غرور با رجاء    14
1-4 تاریخچه مبحث غرور    15
1-4-1 فلسفه‌ غرب    15
1-4-2 فلسفه‌ اسلامی    22
فصل دوم: غرور از نظر فیلسوفان اسلامی    24
2-1 ریشه‌های مذهبی غرور در آراء فیلسوفان اسلامی    25
2-1-1 غرور در آیات    25
2-1-1-1 تعریف غرور    25
2-1-1-2 ماهیت غرور    26
2-1-1-3 عوامل غرور    27
2-1-1-4 واژه‌های مترادف با غرور    28
2-1-1-5 انواع غرور در قرآن    34
2-1-2 غرور در روایات    39
2-1-3 جایگاه تواضع در روایات    49
2-1-4 حکم اخلاقی غرور    49
2-1-5 مصادیق غرور مثبت    50
2-1-5-1 تکبر در برابر متکبر    50
2-1-5-2 تکبر زن در مقابل مرد نامحرم    51
2-2 غرور از نظر فیلسوفان    51
2-2-1 تعریف غرور    54
2-2-1-1 ابن مسکویه    54
2-2-1-2 خواجه نصیر الدین طوسی    55
2-2-1-3 غزالی    56
2-2-1-4 فیض کاشانی    56
2-2-1-5 محمد مهدی نراقی    57
2-2-2 ماهیت غرور    57
2-2-2-1 غرور مثبت    58
2-2-2-2 غرور منفی    58
2-2-3 حکم اخلاقی غرور    60
2-2-4 درجات غرور    61
2-2-4-1 غرور کافران    61
2-2-4-2 غرور عاصیان    65
2-2-5 اقسام غرور    68
2-2-5-1 اهل علم    68
2-2-5-2 زاهدان و عابدان    73
2-2-5-3 متصوّفان    75
2-2-5-4 توانگران    76
فهرست منابع    80
الف. منابع فارسی    80
ب. منابع عربی    84
ج. منابع انگلیسی    85